Bu yıl bize yapay zekanın geleceği nasıl şekillendireceğine dair bir fikir verdi ve 2023 sona ererken, bugünün gençlerinin miras alacağı dünya hakkında her zamankinden daha fazla düşünüyorum.
2023'ü düşündüğünüzde nasıl hatırlayacaksınız?
Benim için bu her zaman büyükanne ve büyükbaba olduğum yıl olacak. Bu, ister turşu sahasında ister Yerleşimciler of Catan'ın heyecanlı maçında sevdiklerimle çok değerli zaman geçirdiğim bir yıl olacak. Ve 2023 yılı, yapay zekayı sadece ortalığı dağıtmak ve arkadaşlarım için parodi şarkı sözleri oluşturmak için değil, iş ve diğer ciddi nedenlerle ilk kez kullandığım yıl oldu.
Bu yıl bize yapay zekanın geleceği nasıl şekillendireceğine dair bir fikir verdi ve 2023 sona ererken, bugünün gençlerinin miras alacağı dünya hakkında her zamankinden daha fazla düşünüyorum. Geçen yılki mektubumda , büyükanne ve büyükbaba olma ihtimalinin torunumun doğacağı dünya hakkında beni nasıl düşündürdüğünü yazmıştım. Şimdi onun miras alacağı dünyayı ve bundan onlarca yıl sonra, onun neslinin yönetimde olduğu zaman nasıl olacağını daha çok düşünüyorum.
Bunu hayal etmeye başlayabilirim: Kullanacağı araçlar, sevdikleriyle iletişim halinde kalma yolları, bu yeniliklerin çözülmesine yardımcı olacağı sorunlar. Artık yapay zekanın ne tür işleri tek başına yapabileceğini ve hangilerinde yardımcı pilot olarak hizmet edeceğini daha iyi anlıyoruz. Eğitime, zihinsel sağlığa ve daha fazlasına erişimi iyileştirmek için yapay zekanın nasıl kullanılabileceği her zamankinden daha açık. Bu teknolojinin dünya çapında gördüğümüz korkunç eşitsizliklerin azaltılmasına yardımcı olmasını ve katkıda bulunmamasını sağlamak beni motive ediyor. Her çocuğa hayatta kalma ve gelişme konusunda eşit şans sunma konusunda inovasyonun gücüne her zaman sıkı bir şekilde inandım. Yapay zeka bir istisna değildir.
Yeni bir çağın ilk yılları genellikle pek çok değişiklikle işaretlenir. Hatırlayacak yaştaysanız internetin başlangıcını düşünün. İlk başta muhtemelen onu kullanan pek çok kişiyi tanımıyordunuz. Ancak zamanla daha yaygın hale geldi, ta ki bir gün çoğu insanın e-posta adresi olduğunu, çevrimiçi bir şeyler satın aldığını ve sorularını yanıtlamak için arama motorlarını kullandığını fark edene kadar.
Şu anda bu geçişin henüz başındayız. Bu heyecan verici ve kafa karıştırıcı bir dönem ve henüz yapay zekadan en iyi şekilde nasıl yararlanacağınızı anlamadıysanız yalnız değilsiniz. Bu yıl vakfın strateji incelemeleri için yapay zeka araçlarını kullanacağımı düşündüm; bu, bir yapay zekanın benim için doğru bir şekilde özetleyebileceği yüzlerce sayfalık brifing materyalinin okunmasını gerektiriyordu. Ancak eski alışkanlıkları kırmak zordur ve ben de onlara her zaman yaptığım gibi hazırlandım.
Elbette yapay zeka, 2023'ün tek tanımlayıcı özelliği olmaktan çok uzak. Milyonlarca kişi, Rusya'nın Ukrayna'ya açtığı savaş ve Etiyopya'daki savaş sonrasında dayanılmaz acılar yaşamaya devam ediyor. İsraillilerin ve Filistinlilerin yanı sıra Sudan halkının devam eden acıları nedeniyle kalbim kırık. Aynı zamanda, iklim değişikliğinin neden olduğu aşırı hava olaylarının daha sık yaşanması sonucunda daha fazla insan zorluklara katlanmak zorunda kalıyor. Ve dünyanın dört bir yanındaki aileler, artan enflasyon ve yavaş ekonomik büyümeden ağır darbe almaya devam ediyor.
Bunların zorlu zamanlar olduğuna şüphe yok ama geleceğe dair iyimserliğimi sürdürüyorum. İnovasyonun hızı hiç bu kadar hızlı olmamıştı. Milyonlarca insanın hayatını iyileştirecek Alzheimer, obezite ve orak hücre hastalığı gibi zorlu sorunlar üzerinde büyük ilerleme kaydediyoruz. Arkadaşım merhum Hans Rosling şöyle derdi: “İşler kötü olabilir ve daha iyiye de gidebilir.” İlerlemenin sadece mümkün değil, her gün gerçekleştiğini hatırlatmak güzel.
Güney Afrika'daki CAPRISA ekibi, hem HIV hem de tüberkülozla enfekte hastaların tedavilerini iyileştirmek için verileri kullanıyor.
Ugandalı bir hemşire, HIV aşısı için yapılan klinik deney sırasında bir katılımcının testini inceliyor. (Luke Dray/Getty)
Bu nedenle, aksiliklere rağmen dünyanın en yoksul insanlara yardım etmek için daha fazlasını yapmaya devam etmesini sağlamaya kendimi adadım. Bu çalışmanın büyük kısmını , meslektaşlarımın küresel sağlığı, eğitimi, cinsiyet eşitliğini ve daha fazlasını iyileştirmeye adadığı Gates Vakfı aracılığıyla yapıyorum . Ortaklarımızla yaptıkları inanılmaz işler hakkında binlerce sayfa yazabilirim ama bu mektup en heyecan verici buluşlardan sadece birkaçına odaklanıyor.
Ayrıca dünyanın iklim gelişimi konusunda neden iyimser olduğumu da yazıyorum. Gates Vakfı düşük ve orta gelirli ülkelerdeki insanların ısınan dünyaya uyum sağlamasına yardımcı olmasına rağmen, iklim ve enerji çalışmalarımın çoğunu Breakthrough Energy aracılığıyla gerçekleştiriyorum. Ayrıca Alzheimer hastalığı gibi diğer alanlardaki araştırmalara da özel fon sağlamaya devam ediyorum. Ve hâlâ Microsoft'a tavsiyelerde bulunabiliyorum, bu da bana gelecekte neler olacağına ve bunun dünyayı daha adil bir yer haline getirmek için nasıl kullanılabileceğine dair fikir veriyor.
Çalışmalarım bana dünyanın nasıl daha iyiye gittiği konusunda fikir verdiği için şanslıyım. Karşılaştığımız zorluklar, onlarla başa çıkmanın tam olarak ne gerektiğini anladığınızda çok daha az korkutucu geliyor. Bu mektupta önümüzdeki yıla ilişkin iyimser olmamın birkaç nedenini paylaşacağım. Umarım onlar da önümüzdeki gelişmeler konusunda sizi benim kadar heyecanlandırırlar.
Yapay zeka inovasyon hattını güçlendirmek üzere.
Çalışmalarım her zaman temel bir fikre dayanıyordu: İnovasyon, ilerlemenin anahtarıdır. Bu yüzden Microsoft'u kurdum ve bu yüzden Melinda ve ben yirmi yılı aşkın bir süre önce Gates Vakfı'nı kurduk.
Geçtiğimiz yüzyılda hayatlarımızın bu kadar gelişmesinin nedeni inovasyondur. Elektrikten arabalara, ilaca ve uçaklara kadar inovasyon dünyayı daha iyi hale getirdi. Bugün BT devrimi sayesinde çok daha üretkeniz. En başarılı ekonomiler, değişen dünyanın ihtiyaçlarını karşılamak üzere gelişen yenilikçi endüstriler tarafından yönlendirilmektedir.
Ancak en sevdiğim inovasyon hikâyesi, en sevdiğim istatistiklerden biriyle başlıyor: 2000 yılından bu yana, dünyada beş yaşından önce ölen çocukların sayısı yarı yarıya azaldı.
Bunu nasıl yaptık? Önemli nedenlerden biri yenilikti. Bilim insanları aşıları daha hızlı, daha ucuz ama bir o kadar da güvenli yapmanın yeni yollarını buldular. Dünyanın en ücra noktalarında işe yarayan ve daha fazla çocuğa ulaşmayı mümkün kılan yeni dağıtım mekanizmaları geliştirdiler. Çocukları rotavirüs gibi ölümcül hastalıklardan koruyan yeni aşılar ürettiler.
Kaynakların sınırlı olduğu bir dünyada etkiyi en üst düzeye çıkarmanın yollarını bulmalısınız. Yenilik, harcanan her dolardan en iyi şekilde yararlanmanın anahtarıdır. Ve yapay zeka, yeni keşiflerin hızını daha önce hiç görmediğimiz bir hızla artırmak üzere.
Şimdiye kadarki en büyük etkilerden biri yeni ilaçların yaratılması oldu. İlaç keşfi, büyük miktarda verinin taranmasını gerektirir ve yapay zeka araçları bu süreci önemli ölçüde hızlandırabilir. Bazı şirketler halihazırda bu şekilde geliştirilen kanser ilaçları üzerinde çalışıyor. Ancak Gates Vakfı'nın yapay zeka konusundaki temel önceliği, bu araçların aynı zamanda AIDS, tüberküloz ve sıtma gibi dünyanın en yoksul kesimini orantısız bir şekilde etkileyen sağlık sorunlarına da hitap etmesini sağlamaktır.
Şu anda yapım aşamasında olan geniş yelpazedeki yapay zeka yeniliklerini dikkatle inceliyoruz ve bu teknolojileri düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşamları iyileştirmek için kullanmak üzere ortaklarımızla birlikte çalışıyoruz.
Sonbaharda, bu işi yapan inanılmaz araştırmacılardan bazılarıyla tanışmak ve vakfın Büyük Mücadeleler girişiminin 20. yıldönümünü kutlamak için Senegal'e gittim . Gates Vakfı'nın amiral gemisi inovasyon programı olan Grand Challenges'ı ilk başlattığımızda tek bir amacı vardı: Sağlıktaki en büyük sorunları belirlemek ve bunları çözebilecek yerel araştırmacılara hibe vermek. Gelişmekte olan ülkelerdeki yenilikçilere kendi topluluklarındaki sağlık sorunlarını nasıl çözeceklerini sorduk ve ardından bunu gerçekleştirmeleri için onlara destek verdik.
Senegal'de tanıştığım insanların çoğu ilk kez Yapay Zeka Büyük Yarışmasına katılıyordu . 2003 yılında bu hedefi ilk belirlediğimizde vakfın aklında yapay zeka projeleri yoktu, ancak parlak bilim adamlarının büyük sorunların üstesinden gelmek için en son teknolojiden ne kadar yararlanabildiğinden her zaman ilham alıyorum.
ARMMAN'daki ekibin hamile kadınların sağlık sonuçlarını iyileştirmek için nasıl bir yapay zeka sohbet robotu geliştirdiğini Amrita Mahale'den öğrenmek harikaydı.
Çalışmalarının çoğu geliştirmenin ilk aşamalarında; 2024'te, hatta 2025'te hiçbirinin yaygın olarak kullanıldığını görmeme ihtimalimiz yüksek. Hatta bazıları hiç işe yaramayabilir. Gelecek yıl yapılacak olan çalışma, bu on yılın ilerleyen dönemlerinde büyük bir teknoloji patlamasına zemin hazırlayacak.
Yine de masaya ne kadar yaratıcılığın getirildiğini görmek etkileyici. Şu anda araştırılmakta olan en iddialı sorulardan bazılarının küçük bir örneği:
Yapay zeka antibiyotik direnciyle mücadele edebilir mi? Antibiyotikler enfeksiyonu sonlandırma yetenekleri açısından sihirlidir, ancak onları çok sık kullanırsanız patojenler onları nasıl görmezden geleceklerini öğrenebilirler. Buna antimikrobiyal direnç veya AMR adı veriliyor ve bu dünya çapında büyük bir sorun; özellikle de AMR'den kaynaklanan ölüm oranlarının en yüksek olduğu Afrika'da. Gana'daki Aurum Enstitüsü'nden Nana Kofi Quakyi, sağlık çalışanlarının AMR'ye katkıda bulunmadan antibiyotik yazmasına yardımcı olacak yapay zeka destekli bir araç üzerinde çalışıyor. Araç, bölgede hangi patojenlerin direnç geliştirme riski altında olduğuna ilişkin yerel klinik kılavuzlar ve sağlık gözetim verileri de dahil olmak üzere mevcut tüm bilgileri tarayacak ve en iyi ilaç, dozaj ve süreye ilişkin önerilerde bulunacaktır.Yapay zeka her öğrenciye kişiselleştirilmiş öğretmenler getirebilir mi? Bugün pilot olarak uygulanan yapay zeka eğitim araçları akıllara durgunluk veriyor çünkü her bir öğrenciye göre uyarlanıyorlar. Bunlardan bazıları - Khanmigo ve MATHia gibi - şimdiden dikkat çekici ve önümüzdeki yıllarda daha da iyi olacaklar. Bu tür teknolojilerle ilgili beni en çok heyecanlandıran şeylerden biri, nerede yaşarsa yaşasın her öğrenciye yerelleştirme olanağının sağlanması. Örneğin, Nairobi'deki bir ekip , Kenya'daki müfredatla uyumlu, yapay zeka tabanlı bir öğretmen olan Somanasi üzerinde çalışıyor. Adı, Swahili dilinde "birlikte öğrenmek" anlamına gelir ve öğretmen, onu kullanan öğrencilere tanıdık gelecek şekilde kültürel bağlam göz önünde bulundurularak tasarlanmıştır.
Yapay zeka yüksek riskli gebeliklerin tedavisinde yardımcı olabilir mi ? Her iki dakikada bir kadın doğum sırasında ölüyor. Bu korkunç bir istatistik ama yapay zekanın yardımcı olabileceğini umuyorum. Geçen yıl yapay zeka destekli ultrasonların hamilelik risklerini belirlemeye nasıl yardımcı olabileceğini yazmıştım . Bu yıl, Hindistan'da yeni anne olma şansını artırmak için yapay zekayı kullanmayı ümit eden ARMMAN'daki bazı araştırmacılarla tanışmaktan heyecan duydum . Geniş dil modelleri bir gün yüksek riskli gebelikleri tedavi eden sağlık çalışanları için yardımcı pilot görevi görecek. Hem İngilizce hem de Telugu dilinde kullanılabilir ve en güzel yanı, ister yepyeni bir hemşire, ister onlarca yıllık deneyime sahip bir ebe olun, onu kullanan kişinin deneyim düzeyine göre otomatik olarak uyum sağlamasıdır.
Yapay zeka insanların HIV riskini değerlendirmesine yardımcı olabilir mi? Birçok kişi için bir doktor veya hemşireyle cinsel geçmişi hakkında konuşmak rahatsız edici olabilir. Ancak bu bilgi, HIV gibi hastalıklara yönelik riskin değerlendirilmesi ve önleyici tedavilerin reçetelenmesi açısından son derece önemlidir. Yeni bir Güney Afrika sohbet robotu, HIV risk değerlendirmesini çok daha kolay hale getirmeyi amaçlıyor. 24 saat tavsiyelerde bulunabilecek tarafsız ve yargılamayan bir danışman gibi davranır. Sophie Pascoe ve ekibi bunu özellikle dışlanmış ve savunmasız popülasyonları, yani önleyici bakım ararken sıklıkla damgalanma ve ayrımcılığa maruz kalan popülasyonları göz önünde bulundurarak geliştiriyor. Bulguları, bu yenilikçi yaklaşımın daha fazla kadının kendi risklerini anlamasına ve kendilerini korumak için harekete geçmesine yardımcı olabileceğini gösteriyor.
Yapay zeka her sağlık çalışanının tıbbi bilgilere erişimini kolaylaştırabilir mi? Kritik bir hastayı tedavi ederken, belirli bir ilaca alerjisi olup olmadığını veya kalp sorunları geçmişi olup olmadığını öğrenmek için tıbbi kayıtlarına hızlı bir şekilde erişmeniz gerekir. Pek çok insanın belgelenmiş tıbbi geçmişinin bulunmadığı Pakistan gibi yerlerde bu çok büyük bir sorundur. Meryem Mustafa'nın ekibi, Pakistan'daki anne sağlığı çalışanlarının tıbbi kayıt oluşturmasını çok daha kolaylaştıracak, ses özellikli bir mobil uygulama üzerinde çalışıyor. Bir hasta hakkında bir dizi bilgi ister ve yanıtları standart bir tıbbi kaydı doldurmak için kullanır. Sağlık çalışanlarının daha fazla veriyle donatılmasının, dünyanın en kötüleri arasında yer alan ülkenin hamilelik sonuçlarını iyileştirmesi bekleniyor.
Bu tür projeler için önümüzde uzun bir yol var. Kaliteden ödün vermeden projelerin ölçeğinin nasıl artırılacağı ve zaman içinde işlevsel kalmalarını sağlamak için yeterli arka uç erişiminin nasıl sağlanacağı gibi önemli engeller varlığını sürdürüyor. Ama bunları çözeceğimiz konusunda iyimserim. Pek çok araştırmacının halihazırda düşük ve orta gelirli ülkelerde yeni teknolojileri nasıl uygulayacağımızı düşündüğünü görmek bana ilham veriyor.
Yapay zekanın nasıl daha adil hale getirilebileceği konusunda küresel sağlıktan çok şey öğrenebiliriz. Ana ders, ürünün onu kullanacak kişilere göre uyarlanması gerektiğidir. Bahsettiğim tıbbi bilgi uygulaması harika bir örnek: Pakistan'daki insanların birbirlerine kısa mesaj veya e-posta göndermek yerine sesli not göndermeleri yaygındır. Bu nedenle, uzun sorgular yazmak yerine sesli komutlara dayanan bir uygulama oluşturmak mantıklıdır. Ve proje Urduca tasarlanıyor, bu da herhangi bir çeviri sorunu olmayacağı anlamına geliyor.
Şimdi akıllı yatırımlar yaparsak yapay zeka dünyayı daha adil bir yer haline getirebilir. Zengin dünyanın bir yeniliği almasıyla fakir dünyanın alması arasındaki gecikme süresini azaltabilir, hatta ortadan kaldırabilir.
---
Kaynak: GatesNotes